Về đền Đươi, khám phá kiến trúc cổ & cội nguồn tâm linh

Mục lục

1. Giới thiệu về đền Đươi

1.1. Đền Đươi ở đâu? Đền Đươi thờ ai?

Đền Đươi còn có tên gọi là Quỳnh Hoa từ, tọa lạc tại thôn Cẩm Đới, xã Thống Nhất, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương cũ (nay là xã Yết Kiêu, thành phố Hải Phòng). Ngôi đền cổ này có lịch sử gần 1.000 năm là một trong những “danh lam cổ tự” và địa điểm du lịch Hải Dương, du lịch Hải Phòng tiêu biểu.

Đền Đươi thờ Nguyên Phi Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan hay còn được gọi Linh Nhân Hoàng thái hậu. Bà là phi tần của vua Lý Thánh Tông, thân mẫu của vua Lý Nhân Tông, từng hai lần nhiếp chính, có công lớn trong việc trị quốc an dân và phát triển Phật giáo thời Lý. Với tài đức và tấm lòng vì dân vì nước, bà được hậu thế tôn vinh là Quốc mẫu, bậc nữ kiệt của dân tộc.

Hải Dương có đền gì? Hải Dương có đền Đươi – di tích lịch sử có niên đại gần 1000 năm (Ảnh: Sưu tầm)

1.2. Lịch sử và truyền thuyết đền Đươi

Ngôi đền ở Hải Dương này được xây dựng từ thời nhà Lý (thế kỷ XI) và gắn liền với truyền thuyết về Nguyên phi Ỷ Lan. Tương truyền, trong một lần đi thị sát tình hình đất nước, thuyền của bà ghé vào vùng Cẩm Đới, nơi có phong cảnh hữu tình, thanh tịnh. Cảm mến mảnh đất này, bà đã ban sắc chỉ và tiền bạc cho nhân dân xây dựng đền, chùa để thờ Phật và gìn giữ đạo lý. Để bày tỏ lòng biết ơn, người dân nơi đây đã lập đền thờ Ỷ Lan Hoàng Thái Hậu, tôn bà là Thánh Mẫu.

Đến ngày 21/01/1992, đền được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia. Tuy nhiên, trải qua bao thăng trầm lịch sử, nhiều hạng mục kiến trúc cổ của đền Đươi bị hư hại hoặc mất đi. Do đó, nhằm bảo tồn giá trị di sản quý báu, ngày 20/9/2023, dự án tu bổ, tôn tạo đền Đươi chính thức được khởi công và hoàn thành sau 11 tháng, với tổng kinh phí gần 15 tỷ đồng.

Di tích lịch sử đền Đươi được xây dựng từ thời nhà Lý (Ảnh: Sưu tầm)

Tìm hiểu thêm: Côn Sơn – Kiếp Bạc

2. Kiến trúc đền Đươi Gia Lộc Hải Dương (cũ)

Kiến trúc hiện nay của đền Đươi được định hình sau đợt trùng tu vào cuối thế kỷ XVII. Tổng thể công trình có bố cục hình chữ “Quốc” (國), mang ý nghĩa biểu tượng về không gian, triết lý Phật giáo.

2.1. Tòa Tiền Tế

Tòa Tiền tế nằm ở vị trí mặt tiền trong tổng thể kiến trúc là công trình đầu tiên khi bước vào đền Đươi. Công trình gồm 3 gian, 2 dĩ, có chiều dài 17 mét, rộng 8,1 mét, được thiết kế với 4 vì kèo chính và 2 dãy cột quân của 2 gian phụ. Đây là kiến trúc tiêu biểu thời Hậu Lê, nổi bật với hệ thống cột thấp tạo cảm giác vững chãi, gần gũi, cùng các bức chạm khắc gỗ tinh xảo thể hiện trình độ mỹ thuật của nghệ nhân xưa.

Tòa Tiền tế trong quần thể di tích đền Đươi (Ảnh: Sưu tầm)

2.2. Tòa Trung từ

Tiếp nối tòa Tiền tế, qua một khoảng sân hẹp là tòa Trung từ – công trình trung tâm trong hệ thống kiến trúc đền Đươi. Trung từ có chiều dài 17 mét, rộng 5,1 mét, được thiết kế với 4 vì kèo theo kiểu con chồng đấu sen, tạo thành 5 gian rộng rãi. Hai gian đầu hồi không có vì kèo mà sử dụng hệ thống xà và hoành gác tường, tạo nên sự linh hoạt trong kết cấu.

Các chi tiết gỗ tại Trung từ có kích thước vừa phải, chủ yếu được bào trơn, đóng bén, ghép nối bằng hệ thống mộng bén sát, thể hiện kỹ thuật chế tác khéo léo của thợ xưa. Móng và tường được xây bằng gạch chỉ chắc chắn theo kiểu thu hồi bít đốc, mái lợp ngói mũi.

Toàn cảnh kiến trúc đền Đươi (Ảnh: Sưu tầm)

2.3. Dãy Giải vũ

Nối liền giữa gian thứ nhất và gian thứ năm của tòa Trung từ với tòa Tiền tế là hai dãy Giải vũ nằm ở phía Bắc và Nam, tạo thành hành lang bao quanh sân giữa. Mỗi dãy có chiều dài 6,4 mét, rộng 1,65 mét, được thiết kế với kiến trúc đơn giản, sử dụng kiểu kèo cầu chúa báng, cột thấp và mái lợp ngói mũi truyền thống.

Tuy không cầu kỳ, nhưng hai dãy Giải vũ đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết các hạng mục chính, đồng thời tạo nên một không gian khép kín, hài hòa về mặt tổng thể. Khoảng sân giữa hai dãy được bài trí nhiều chậu cây cảnh xanh tươi, mang lại vẻ tĩnh tại, trang nhã cho đền Đươi.

2.4. Tòa Hậu cung

Tòa Hậu cung là công trình nằm sau cùng trong tổng thể kiến trúc đền Đươi, bao gồm 3 gian. Trong đó, gian cung cấm là không gian linh thiêng bậc nhất. Mặt trước gian cung cấm được lắp bộ ván bưng chạm “lưỡng long chầu nguyệt” với đường nét sinh động.

Kiến trúc tòa Hậu cung sử dụng 2 vì kèo kiểu chồng rường, kỹ thuật thi công chủ yếu là bào trơn, đóng bén, không có hoa văn chạm khắc cầu kỳ, tạo nên vẻ mộc mạc, trang nghiêm. Móng và tường xây thấp bằng gạch chỉ, mái lợp ngói mũi.

Bên trong Hậu cung có khám thờ tượng Nguyên phi Ỷ Lan, cao khoảng 60cm, với tư thế ngồi và nét mặt phúc hậu, hiền từ. Ngoài ra, đền Đươi còn lưu giữ nhiều hiện vật quý như: 1 long đình, 4 bộ kiệu, 4 ngai thờ, 1 bộ bát bửu, 1 bát hương đồng, 2 câu đối cùng 2 tượng nghê đá có niên đại từ thế kỷ XVII.

Ban thờ Nguyên phi Ỷ Lan bên trong đền Đươi (Ảnh: Sưu tầm)

Xem thêm: Hải Phòng có gì chơi? 25 điểm du lịch, check in không nên bỏ lỡ 

Các sản phẩm được yêu thích nhất

-20%

[VinWonders Vũ Yên] – Vé vào cửa Khu Trò Chơi sau 17h

200.000 VNĐ250.000 VNĐ

-9%

[VinWonders Vũ Yên] – Combo Vé vào cửa Vườn Thú + Khu Trò Chơi + Buffet

560.000 VNĐ620.000 VNĐ

-6%

[VinWonders Vũ Yên] – [04 Người Lớn] – Combo Vườn Thú + Khu Trò Chơi | Tặng 01 Túi Tote

1.200.000 VNĐ1.280.000 VNĐ

-9%

[VinWonders Vũ Yên] – [02 Người Lớn + 01 Trẻ Em] – Combo Vườn Thú + Khu Trò Chơi | Tặng 01 Túi Tote

800.000 VNĐ880.000 VNĐ

-20%

[VinWonders Vũ Yên] – Vé vào cửa Vườn Thú + Khu Trò Chơi + Công Viên Nước

440.000 VNĐ550.000 VNĐ

-20%

[VinWonders Vũ Yên] – [02 Người Lớn + 02 Trẻ Em] – Combo Vườn Thú + Khu Trò Chơi + Công Viên Nước | Tặng 01 Túi Tote

440.000 VNĐ550.000 VNĐ

-40%

[VinWonders Vũ Yên] – Vé vào cửa Công Viên Nước

150.000 VNĐ250.000 VNĐ

-10%

[VinWonders Vũ Yên] – Combo Vé vào cửa Vườn Thú + Khu Trò Chơi + Công Viên Nước + Buffet

720.000 VNĐ800.000 VNĐ

-25%

[VinWonders Vũ Yên] – Vé vào cửa Vườn Thú + Khu Trò Chơi

300.000 VNĐ400.000 VNĐ

3. Các sự kiện lịch sử gắn với di tích đền Đươi

Không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng, đền Đươi còn gắn liền với nhiều dấu mốc quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Trong giai đoạn 1943 – 1944, đền là địa điểm tổ chức luyện tập quân sự cho đội tuyên truyền giải phóng quân và đội tự vệ xã, chuẩn bị cho cao trào cách mạng dân tộc. Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, cán bộ và quần chúng nhân dân đã tập trung tại đền để tổ chức lực lượng kéo về giành chính quyền ở huyện Gia Lộc.

Đến năm 1946, khi thực dân Pháp quay trở lại xâm lược, Thị đội Hải Dương đã sơ tán về đền để chỉ đạo kháng chiến. Năm 1947, đồng chí Trần Dừa cùng đội Việt Hùng đã đóng quân tại đền và xuất quân trừ khử bọn Việt gian phản quốc. Trong năm 1948, Ủy ban kháng chiến huyện Cẩm Giàng, đơn vị bộ đội Quang Trung và sau đó là Ủy ban kháng chiến xã Thạch Khôi cũng lần lượt sơ tán về đền để duy trì hoạt động cách mạng.

Từ đó cho đến ngày quân Pháp rút khỏi nước ta, đền Đươi trở thành một cơ sở kháng chiến quan trọng, là đầu mối liên lạc với chiến khu Việt Bắc. Ngày nay, khu di tích vẫn còn lưu giữ những hầm bí mật, là chứng tích sống động cho thời kỳ đấu tranh gian khổ nhưng rất đỗi hào hùng.

Đền Đươi gắn với nhiều sự kiện lịch sử của dân tộc (Ảnh: Sưu tầm)

4. Lễ hội đền Đươi Hải Dương (cũ)

Hằng năm, tại đền Đươi, nhân dân địa phương long trọng tổ chức lễ hội tưởng niệm Vương mẫu Ỷ Lan. Lễ hội diễn ra vào hai dịp quan trọng: ngày 12 tháng 2 Âm lịch (ngày sinh) và ngày 25 tháng 7 Âm lịch (ngày mất) của bà.

Lễ hội nhằm tưởng nhớ, tôn vinh công lao, đức độ và sự nghiệp trị quốc an dân của Ỷ Lan Hoàng Thái Hậu. Đây cũng là cơ hội để giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống yêu nước, lòng biết ơn với bậc tiền nhân. Một trong những nghi thức nổi bật là lễ rước kiệu, trong đó tượng Vương mẫu Ỷ Lan được đặt trên kiệu và rước quanh xã, để người dân chiêm ngưỡng và bày tỏ lòng thành kính.

Khung cảnh nhộn nhịp trong lễ hội đền Đươi Hải Dương (Ảnh: Sưu tầm)

5. Một số lưu ý khi tham quan đền Đươi

Đền Đươi là công trình kiến trúc cổ mang giá trị lịch sử – văn hóa sâu sắc và là địa điểm tâm linh thiêng liêng, nơi người dân bày tỏ lòng kính ngưỡng với Vương mẫu Ỷ Lan. Do đó, khi đến thăm di tích, du khách nên lưu ý một số điều quan trọng sau:

• Mặc trang phục kín đáo, lịch sự, phù hợp với không gian thờ tự trang nghiêm
• Giữ trật tự, đi nhẹ, nói khẽ, tránh gây ồn ào để không làm ảnh hưởng đến không gian tĩnh lặng
• Không xả rác, giữ gìn vệ sinh chung, góp phần bảo tồn cảnh quan sạch đẹp cho khu di tích
• Nếu muốn hòa mình vào không khí lễ hội truyền thống, bạn nên đến vào ngày 12/2 hoặc 25/7 Âm lịch. Còn nếu yêu thích sự yên tĩnh, hãy ghé thăm vào những ngày thường để thoải mái chiêm bái và tìm hiểu giá trị văn hóa – lịch sử nơi đây

Lưu ý tôn trọng không gian thờ tự khi tham quan đền Đươi (Ảnh: Sưu tầm)

Tham khảo: Văn miếu Mao Điền

Đền Đươi không chỉ là di tích lịch sử có giá trị lâu đời mà còn là nơi lưu giữ ký ức về Vương mẫu Ỷ Lan – người phụ nữ tài đức vẹn toàn trong lịch sử dân tộc. Với kiến trúc cổ kính và vai trò quan trọng trong các giai đoạn kháng chiến, đền Đươi là điểm đến lý tưởng cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và văn hóa tâm linh. Một lần ghé thăm nơi đây, bạn sẽ cảm nhận được sự lắng đọng, thiêng liêng và niềm tự hào về truyền thống dân tộc.

Sau khi viếng đền Đươi, bạn có thể tiếp tục hành trình khám phá Hải Phòng bằng những trải nghiệm sôi động tại VinWonders Vũ Yên. Là điểm đến mới nhất trong hệ thống VinWonders, VinWonders Vũ Yên được quy hoạch hiện đại, định hướng trở thành trung tâm giải trí hàng đầu miền Bắc.

Đến VinWonders Vũ Yên, du khách có thể khám phá Vương quốc muông thú lớn nhất khu vực với gần 70 loài động vật và 10 phân khu sinh cảnh đa dạng. Cạnh bên là công viên nước với tổ hợp trò chơi đa dạng và hệ thống đường trượt hiện đại. Không chỉ thế, VinWonders Vũ Yên còn có khu trò chơi ngoài trời lớn nhất Hải Phòng, hứa hẹn mang lại những giờ phút giải trí thực sự “bùng nổ”. Điểm đến còn ghi dấu ấn với phố Âu rực rỡ, các minishow sôi động suốt 365 ngày, cùng thế giới ẩm thực và mua sắm hấp dẫn…

Thỏa sức vui chơi và tham quan Vương quốc muông thú rộng lớn ở VinWonders Vũ Yên

Không quên “phá đảo” hệ thống đường trượt hiện đại khi đến VinWonders Vũ Yên

Đặt vé VinWonders Vũ Yên ngay