Kỹ năng quan sát: Khái niệm, ví dụ & 10 cách rèn luyện hiệu quả

Kỹ năng quan sát là một kỹ năng mềm quan trọng giúp bạn nhận biết và hiểu rõ hơn về các chi tiết, thay đổi nhỏ trong công việc, cuộc sống. Khi rèn luyện được khả năng quan sát tốt bạn sẽ cải thiện được khả năng tương tác xã hội, sự nhạy bén và thấu hiểu cảm xúc của người khác.

1. Khái niệm kỹ năng quan sát là gì?

Kỹ năng quan sát tiếng Anh là gì, khái niệm kỹ năng quan sát cụ thể như thế nào? Trong tiếng Anh, kỹ năng quan sát gọi là Observation skills. Kỹ năng quan sát là khả năng tập trung vào chi tiết và các thông tin trong môi trường xung quanh một cách tỉ mỉ và cẩn thận. Điều này bao gồm việc nhận biết, thu thập và phân tích thông tin từ các nguồn khác nhau để có thể đưa ra kết luận chính xác về một vấn đề, tình huống nào đó. Kỹ năng quan sát không chỉ đòi hỏi khả năng nhìn thấy những gì xuất hiện trước mắt, mà còn yêu cầu khả năng hiểu và suy luận về ý nghĩa và mối quan hệ giữa các yếu tố.

>>> Tham khảo: Kỹ năng giao tiếp ứng xử và 10+ cách rèn luyện hiệu quả

2. Ví dụ về kỹ năng quan sát

Kỹ năng quan sát được thể hiện rất nhiều trong công việc hay các lĩnh vực khác của cuộc sống. Để có thể hiểu hơn về kỹ năng quan sát cũng như có các cách rèn luyện kỹ năng này tốt nhất bạn có thể tham khảo các ví dụ dưới đây:

• Trong cuộc sống: Một người có kỹ năng quan sát tốt có thể nhận biết các thay đổi nhỏ trong môi trường xung quanh. Ví dụ, họ có thể nhận ra một bức tranh mới treo trên tường, thấy những thay đổi nhỏ khi người thân có biểu hiện mệt mỏi, hoặc nhận biết sự thay đổi của thời tiết dựa trên các biểu hiện như mây, gió và nhiệt độ… 

• Trong giao tiếp: Khi tham gia vào cuộc trò chuyện, người có khả năng quan sát tốt có thể nhận thấy các biểu hiện khác lạ của người đối diện khi họ không  dùng ngôn ngữ. Có thể kể đến như ngôn ngữ cơ thể, biểu cảm khuôn mặt và giọng điệu.  

• Trong giáo dục: Giáo viên có khả năng quan sát có thể nhận thấy ưu, nhược điểm của từng học sinh trong lớp. Từ đó, các giáo viên biết cách giảng dạy học sinh cho phù hợp và giúp học sinh có thể phát triển hơn.

• Trong y tế: Trong lĩnh vực y tế, bác sĩ cần rèn luyện kỹ năng quan sát để phát hiện các dấu hiệu bất thường trong tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Bác sĩ và y tá cần quan sát các chỉ số như huyết áp, nhiệt độ… của bệnh nhân để đưa ra các quyết định chẩn đoán và điều trị chính xác.

3. Tầm quan trọng và lợi ích của kỹ năng quan sát

Kỹ năng quan sát đóng một vai trò quan trọng trong công việc và cuộc sống của mỗi người. Khả năng quan sát giúp bạn nhận ra các chi tiết và thông tin thường bị bỏ qua để từ đó đưa ra những quyết định chính xác dẫn bạn đến con đường thành công nhanh hơn. Một người có khả năng nhìn nhận, quan sát cũng sẽ kích thích được sự sáng tạo tiềm ẩn trong con người. Đặc biệt, khả năng quan sát đóng vai trò rất lớn trong việc cải thiện kỹ năng giao tiếp và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với bạn bè, đồng nghiệp.

Từ tầm quan trọng của kỹ năng quan sát trong công việc, cuộc sống có thể dễ dàng nhận ra những lợi ích vượt trội khi bạn sở hữu tốt kỹ năng này:

• Tăng hiệu suất công việc: Khả năng quan sát giúp bạn nhận biết được những khía cạnh cần cải thiện trong quy trình làm việc, từ đó tăng cường hiệu suất công việc và có cơ hội thăng tiến.
• Nâng cao chất lượng sản phẩm/dịch vụ: Khi bạn có khả năng quan sát tốt bạn có thể cải thiện chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ thông qua các chi tiết nhỏ giúp sản phẩm dễ tiếp cận với khách hàng hơn.
• Linh hoạt trong cách xử lý: Bạn có thể dễ dàng nhận ra các tình huống bất ngờ nếu có khả năng quan sát tốt. Kỹ năng này giúp bạn tìm ra các giải pháp sáng tạo và linh hoạt để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.

4. Thế nào là người có kỹ năng quan sát tốt?

Người có kỹ năng quan sát tốt thường có khả năng nhận biết và hiểu rõ các chi tiết, dấu hiệu và khía cạnh mà người khác có thể bỏ qua. Dưới đây là một số đặc điểm của người có khả năng quan sát tốt:

4.1. Thể hiện trong giao tiếp

Trong giao tiếp, người có khả năng quan sát sẽ dễ nhận ra những sự thay đổi của người khác từ cử chỉ, ngôn ngữ đến cảm xúc… Từ đó tạo cơ hội để cuộc giao tiếp trở nên sâu sắc hơn. 

4.2. Khả năng tư duy phản biện tốt

Sự tỉ mỉ trong việc quan sát giúp bạn phân tích thông tin một cách chi tiết, tạo nền tảng cho việc xây dựng luận điểm logic và rõ ràng.  

4.3. Để ý đến chi tiết nhỏ

Người có khả năng quan sát luôn để ý đến những biểu hiện nhỏ, từ cử chỉ tới biểu cảm, và từ đó suy luận ra cảm xúc và tâm trạng của người khác.

4.4. Trí tuệ cảm xúc (EQ)

Những người nhìn nhận, quan sát tốt thường là những người có chỉ số EQ (chỉ số cảm xúc) cao. Vì họ có thói quen quan sát những người xung quanh, để ý cảm xúc của người đối diện và tập trung lắng nghe. 

>>> Xem thêm: 10+ cách cải thiện kỹ năng lắng nghe vô cùng hữu hiệu

5. 10 cách rèn luyện, cải thiện kỹ năng quan sát hiệu quả

Có rất nhiều cách để rèn luyện kỹ năng quan sát trong cuộc sống, công việc mà bạn có thể áp dụng như: 

5.1. Mang tư tưởng cởi mở

Bạn hãy mở lòng và chấp nhận những ý kiến, quan điểm khác biệt để không bị hạn chế trong việc quan sát và hiểu sâu hơn về các góc độ khác nhau trong công việc. 

5.2. Thường xuyên phân tích

Khi bắt đầu một công việc bạn hãy phân tích những tình huống, sự kiện xảy ra xung quanh bạn. Đặt ra câu hỏi về nguyên nhân, hậu quả và các yếu tố liên quan đến công việc, tình huống.

5.3. Chú ý đến chi tiết nhỏ

Hãy tập trung vào những chi tiết nhỏ mà người khác thường bỏ qua. Điều này giúp bạn tạo ra cái nhìn tổng thể và sâu sắc hơn về các tình huống trong cuộc sống và công việc.

>>> Tham khảo: Kỹ năng làm việc nhóm là gì? Tổng hợp các cách rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm

5.4. Sử dụng đa giác quan

Khai thác tất cả các giác quan của bạn – thị giác, thính giác, xúc giác, vị giác và khứu giác – để tăng cường khả năng quan sát và hiểu biết.

5.5. Tránh phán xét, đánh giá một cách chủ quan

Thay vì tự đánh giá một tình huống dựa trên quan điểm cá nhân, hãy cố gắng nhận thức một cách khách quan và bởi vậy, bạn có thể nhìn nhận các khía cạnh khác nhau.

5.6. Sống chậm lại để quan sát tốt hơn

Giảm bớt sự vội vã trong cuộc sống và thực hiện các hoạt động một cách chậm rãi giúp bạn có thời gian để thấy và hiểu rõ hơn về những chi tiết xung quanh.

5.7. Giữ sự tập trung khi quan sát

Loại bỏ xao lãng và tập trung tối đa vào điều bạn đang quan sát, đảm bảo bạn không bỏ lỡ những thông tin quan trọng.

>>> Tìm hiểu: Kỹ năng quản lý thời gian, ví dụ và các cách rèn luyện hiệu quả

5.8. Tập thói quen ghi chú

Ghi lại những quan sát của bạn trong một sổ tay hoặc ứng dụng di động. Điều này giúp bạn theo dõi sự thay đổi và phát triển của những điều bạn đã quan sát.

5.9. Học cách nhẫn nại

Kỹ năng quan sát cần thời gian để phát triển và cải thiện. Chính vì vậy, hãy kiên trì và không bao giờ từ bỏ trong quá trình rèn luyện.

5.10. Rèn luyện tư duy phản biện

Học cách xem xét và đặt ra các câu hỏi phản biện về những quan sát của bạn, giúp bạn thực sự hiểu rõ và chứng minh khả năng quan sát tốt của mình.

>>> Khám phá: TOP 10++ cách cải thiện kỹ năng lập kế hoạch hiệu quả

6. Các bài tập kỹ năng quan sát giúp bạn trở nên tinh tế

Ngoài một số cách rèn luyện kỹ năng quan sát ở trên, bạn cũng có thể áp dụng các bài tập đơn giản sau đây:

6.1. Bài tập quan sát nét mặt

Để thực hiện bài tập này trong khi giao tiếp bạn hãy tập trung vào khuôn mặt của người đối diện. Hãy quan sát các biểu cảm, đường nét và tất cả những thay đổi nhỏ trong khuôn mặt khi họ diễn đạt các tình huống khác nhau. Từ đó bạn hãy cố gắng hiểu được cảm xúc mà họ đang trải qua thông qua nét mặt của họ.

6.2. Bài tập quan sát cách thở

Quan sát một người khi họ hít thở chính là bài tập tiếp theo trong việc rèn luyện kỹ năng quan sát. Chú ý đến tốc độ, đều đặn, và sâu của hơi thở. Điều này có thể tiết lộ nhiều điều về trạng thái tâm trạng và cảm xúc của họ. Bạn cũng có thể thực hiện bài tập thở sâu để cải thiện khả năng quan sát cảm xúc qua hơi thở.

6.3. Bài tập quan sát ánh mắt

Tập trung vào ánh mắt của người khác trong các tình huống khác nhau cũng sẽ giúp bạn cải thiện đáng kể khả năng quan sát. Thử nhận biết sự thay đổi trong biểu cảm của mắt khi họ nói, nghe. Ánh mắt thường thể hiện nhiều thông điệp về tâm trạng và ý định của người khác.

6.4. Bài tập quan sát hành động, cử chỉ cơ thể

Theo dõi cử chỉ cơ thể và hành động của một người trong quá trình giao tiếp hoặc tương tác là cách để bạn nâng cao khả năng quan sát. Chú ý đến những thay đổi nhỏ trong tư thế, cử chỉ tay, cách họ di chuyển và những biểu hiện về sự thoải mái hay không thoải mái. Điều này có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về cảm xúc và tâm trạng của người đó.

Khi thực hiện các bài tập này, bạn hãy nhớ rằng việc rèn luyện kỹ năng quan sát đòi hỏi sự kiên trì và thực hành đều đặn. Chính vì vậy hãy rèn luyện kỹ năng này mỗi ngày để nhận thấy sự thay đổi đáng kể trong công việc và cuộc sống.

>>> Đọc thêm: TOP 15++ cách cải thiện, rèn luyện kỹ năng lãnh đạo

7. Những trò chơi rèn luyện kỹ năng quan sát

Để đa dạng các cách cải thiện khả năng quan sát bạn có thể lưu lại các trò chơi thú vị và bổ ích dưới đây. Các trò chơi này có thể thực hiện trong lớp hoặc các môi trường công sở: 

7.1. Trò chơi Ai là nhạc trưởng

Trong trò chơi này, một người đóng vai trò người quan sát, một người đóng vai trò nhạc trưởng. Khi trò chơi chưa bắt đầu, người quan sát sẽ đi ra ngoài để cả nhóm chọn người làm nhạc trưởng. Sau đó, trò chơi bắt đầu người nhạc trưởng sẽ thực hiện các hành động như gãi đầu, vẫy tay… để mọi người làm theo. Người quan sát có nhiệm vụ tìm ra nhạc trưởng bí ẩn.

7.2. Trò chơi Truyền tin

Trong trò chơi này, một thông điệp ban đầu sẽ được người quản trò viết lên giấy và vỗ vai người đầu hàng để người đầu hàng nắm được nội dung đó. Sau đó, người đầu hàng sẽ truyền thông điệp đó tới người kế tiếp thông qua ngôn ngữ cử chỉ. Cứ như vậy, người kế tiếp sẽ truyền thông điệp tới người sau cho đến người cuối cùng. Người cuối cùng sẽ phát biểu thông điệp mà họ đã quan sát được. Trò chơi này nhấn mạnh việc quan sát cẩn thận và khả năng lắng nghe chính xác.

7.3. Trò chơi Quan sát trưởng trò

Trò chơi Quan sát trưởng trò có thể được thực hiện trong lớp học hoặc các môi trường công sở. Người quản trò sẽ thực hiện các hành động, động tác và yêu cầu những người tham gia trò chơi phải thực hiện theo. Trò chơi này yêu cầu khả năng quan sát nhanh nhạy và tinh mắt của người chơi để có thể thực hiện đúng yêu cầu của trưởng trò.

7.4. Trò chơi chiếc đồng hồ

Đây là một trong những trò chơi phổ biến mà các thầy/cô giáo hãy áp dụng trong bài học kỹ năng quan sát của mình. Giáo viên sẽ mượn 2 chiếc đồng hồ của học viên trong lớp và hỏi chủ nhân của chiếc đồng hồ những câu hỏi như: Trên mặt đồng hồ viết gì, đồng hồ có bao nhiêu chữ số… Tất nhiên đây là những thông tin mà ít người để ý và chủ nhân của chiếc đồng hồ cũng không thể trả lời được. Từ đó, giáo viên sẽ đưa ra chủ đề của bài học: Sự quan sát trong công việc và dẫn dắt học viên đến việc quan sát các chi tiết nhỏ trong cuộc sống, công việc.

7.5. Trò chơi quan sát và phát hiện sự thay đổi

Để chơi trò chơi này cần chia lớp thành 2 nhóm với số thành viên bằng nhau. Mỗi cặp tương ứng sẽ quay lưng lại với nhau và thay đổi ít nhất 2 điểm trên cơ thể, trang phục, thái độ, tâm trạng, tình cảm… Sau đó sẽ 2 người sẽ chỉ ra những điểm thay đổi đó trên người đối phương. Trò chơi này rèn luyện kỹ năng quan sát cực tốt vì người chơi phải quan sát và tập trung thật kỹ thì mới phát hiện được những thay đổi của bạn cùng chơi.

Để nâng cao thêm khả năng quan sát của bản thân ngoài những cách trên bạn có thể cùng bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đi du lịch. Việc khám phá các địa điểm du lịch không chỉ là cách tốt để trải nghiệm những vẻ đẹp tuyệt vời của cảnh quan thiên nhiên mà còn là một hành trình thú vị để phát triển và hoàn thiện các kỹ năng mềm quý báu, trong đó có kỹ năng quan sát.

Khi đến các địa điểm du lịch nổi tiếng bạn đừng quên ghé các cơ sở của VinWonders để vui chơi, thư giãn và học tập. VinWonders là hệ thống công viên giải trí được xây dựng theo mô hình thông minh với các phân khu chủ đề đa dạng hứa hẹn mang đến nhiều trải nghiệm lý thú cho bạn. 

Những trò chơi hấp dẫn và đa dạng tại VinWonders như Cú rơi thế kỷ, Đường lượn nhớ đời… sẽ kích thích bạn áp dụng khả năng quan sát, tìm kiếm chi tiết nhỏ và tạo ra những chiến lược mới để tham gia, chinh phục trò chơi.

Hay những show diễn nghệ thuật đặc sắc tại VinWonders như Tata show, Once show… sẽ giúp bạn quan sát và nhìn nhận được sự đầu tư công phu, tỉ mỉ, sự cố gắng và điêu luyện của các vũ công chuyên nghiệp khi trình diễn cũng như nét đẹp văn hóa, thông điệp truyền tải qua mỗi màn biểu diễn.

Và còn rất nhiều hoạt động đáng nhớ tại VinWonders để bạn nâng cao kỹ năng quan sát của mình như tham quan thế giới thủy cung, khám phá văn hóa Việt Nam và Thế giới, chiêm ngưỡng tận mắt những loài động vật quý hiếm… 

>>> Booking vé vào VinWonders Phú Quốc, Nha Trang, Nam Hội An, Hà Nội, Vinpearl Safari Phú Quốc, VinKE & Vinpearl Aquarium để tạo nên một chuyến du lịch vừa học vừa chơi bổ ích và thú vị

Rèn luyện kỹ năng quan sát mang lại nhiều lợi ích quan trọng không chỉ trong công việc mà còn trong cuộc sống cá nhân của mỗi người. Chính vì vậy, việc cải thiện khả năng này cần được thực hành đều đặn mỗi ngày. Ngoài những cuốn sách hay, những bài tập bổ ích bạn đừng quên dành cho mình cùng bạn bè những chuyến đi du lịch để biến những điều đã được học thành một chuyến đi thực hành đầy bổ ích nhé.

Tham khảo các ưu đãi VinWonders hot nhất